Mondzorg-mijders: Wanneer financiële drempels leiden tot onomkeerbare keuzes
23 juni 2025 - Een derde van de Nederlanders met een laag inkomen mijdt regelmatig de tandarts vanwege financiële redenen. Deze zorgwekkende ontwikkeling heeft geleid tot een nieuwe realiteit in Nederlandse tandartspraktijken: meer dan de helft van de tandartsen trekt op verzoek van patiënten tanden of kiezen zonder dat daar een medische noodzaak voor bestaat. De reden? Patiënten hebben simpelweg het geld niet voor een volwaardige behandeling.
Omvang probleem
Het mijden van mondzorg om financiële redenen is geen marginaal verschijnsel. Uit recent onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat 33% van de mensen met lage inkomens wel eens de tandarts mijdt vanwege de kosten. Dit percentage ligt aanzienlijk hoger dan bij andere vormen van zorgmijding. De gevolgen van deze ontwikkeling zijn verstrekkend. Waar een kroon, brug of wortelkanaalbehandeling een tand of kies zou kunnen redden, kiezen patiënten nu vaak voor de goedkoopste optie: extractie. Deze onomkeerbare keuze heeft niet alleen gevolgen voor de mondgezondheid, maar ook voor de algemene gezondheid en kwaliteit van leven.
Tanden trekken als noodoplossing
Onderzoek uit 2023 van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) toont een schrijnende realiteit aan. Meer dan de helft van de tandartsen en mondziekten-kaakchirurgen in Nederland verwijdert op verzoek van patiënten tanden of kiezen zonder tandheelkundige reden. De meest genoemde reden die patiënten hiervoor geven is gebrek aan geld voor uitgebreidere behandelingen. Deze praktijk plaatst tandartsen voor een ethisch dilemma. Enerzijds willen zij hun patiënten helpen, anderzijds gaat het in tegen de tandheelkundige principes om gezonde of te redden tanden te verwijderen. De realiteit is echter dat patiënten zonder behandeling vaak in nog grotere problemen komen, met meer pijn en uiteindelijk hogere kosten.
Financiële realiteit van mondzorg
In Nederland valt mondzorg voor volwassenen grotendeels buiten de basisverzekering en zijn mensen aangewezen op een aanvullende verzekering, die vaak een beperkte vergoeding biedt en gepaard gaat met eigen risico's en wachttijden. De kosten voor mondzorg kunnen bovendien snel oplopen. Een wortelkanaalbehandeling kan honderden euro's kosten, een kroon of brug vaak meer dan duizend euro. Voor veel huishoudens, vooral die met een middeninkomen die net geen recht hebben op toeslagen, zijn dit bedragen die moeilijk op te brengen zijn.
Maatschappelijke gevolgen
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) erkent dat zorgmijding een serieus probleem is in de mondzorg. Een grote groep mensen stelt een bezoek aan de tandarts steeds vaker uit omdat ze moeite hebben met het betalen van de rekening. Dit leidt niet alleen tot verslechtering van de mondgezondheid, maar heeft ook bredere maatschappelijke gevolgen. Slechte mondgezondheid kan leiden tot problemen bij het vinden van werk, sociale isolatie en een verminderde kwaliteit van leven. Bovendien kunnen ontstekingen in de mond leiden tot ernstige algemene gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten.
Economische paradox
Een opvallende bevinding uit onderzoek is dat het niet behandelen van tandziekten jaarlijks leidt tot economische schade van ongeveer 3 miljard euro. Deze schatting is afkomstig uit rapporten van de KNMT (Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde) en het Zorginstituut Nederland (Dokters van de Wereld noemt – met een verwijzing naar een onderzoek van de Heidelberg Universiteit in 2019 - zelfs een jaarlijks bedrag van 4,3 miljard euro, vooral veroorzaakt door ziekteverzuim). Tegelijkertijd zou het opnemen van mondzorg in het basispakket tussen de 1,2 en 1,9 miljard euro per jaar kosten. Dit betekent dat investeren in toegankelijke mondzorg uiteindelijk tussen de 1,1 en 1,8 miljard euro aan maatschappelijke kosten zou kunnen besparen.
Deze economische rekensom vormt een belangrijk argument in het debat over de financiering van mondzorg. Hoewel preventie en vroege behandeling op lange termijn goedkoper zijn, botsen deze inzichten vaak op de realiteit van overheidsbegrotingen die zich richten op directe kosten in plaats van lange-termijn besparingen.
Kwetsbare groepen extra getroffen
Uit parlementair onderzoek blijkt dat bepaalde groepen extra kwetsbaar zijn voor het mijden van mondzorg. Mensen met een chronische ziekte, beperking of psychische aandoening hebben vaak te maken met stapeling van zorgkosten. Voor hen betekent zelfs een verlaging van het eigen risico onvoldoende soelaas.Ook mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden mijden vaker zorg. Zij hebben moeite met het verkrijgen, lezen, begrijpen en gebruiken van gezondheidsinformatie, waardoor zij minder goed in staat zijn om juiste gezondheidsbeslissingen.
Overheidsmaatregelen en initiatieven
De overheid heeft de problematiek erkend en verschillende initiatieven gestart. Begin 2023 werd het project 'Vermindering mijding van mondzorg om financiële redenen' gelanceerd, naar aanleiding van signalen over toenemende sociale ongelijkheid ten aanzien van mondzorg. In een pilot die tot begin 2025 loopt, worden verschillende maatregelen onderzocht om de toegankelijkheid van mondzorg te verbeteren. Dokters van de Wereld ontvangt hiervoor een subsidie van ongeveer 0,4 miljoen euro om in 10 gemeenten projecten uit te voeren.
Terug in basispakket?
Het probleem van mondzorg-mijders vraagt om een geïntegreerde aanpak. Naast verlaging van de eigen bijdragen en verbetering van verzekeringsdekking, is er ook aandacht nodig voor voorlichting en het versterken van gezondheidsvaardigheden. Verschillende belangenorganisaties pleiten ervoor om mondzorg op te nemen in het basispakket. Dit zou de financiële drempel voor veel mensen wegnemen en kunnen bijdragen aan een betere algemene mondgezondheid van de Nederlandse bevolking.
Bron: Tandtechnisch Magazine.
